تضاد (اصول)تضاد به رابطه بین دو امر وجودی یا دو قضیه کلّیه غیر قابل جمع اطلاق می‌شود. ۱ - معنای تضادتضاد، در منطق یکی از اقسام تقابل است و گفته می شود که ضد هر چیزی، امر وجودیی است که با آن چیز در یک زمان و مکان ( با لحاظ سایر شرایط ) اجتماع نمی کند؛ برای مثال، ضد سیاهی، سفیدی است که هیچ گاه با هم در یک موضوع اجتماع نمی کنند، هر چند ارتفاع هر دو محال نیست. ۲ - تضاد در قضایادر قضایا نیز هر گاه دو قضیه کلّیه از نظر موضوع و محمول متحد، ولی از نظر کیف ( سلب و ایجاب ) مختلف باشند، " ضد " محسوب می شوند، مانند. قضیه " هر انسانی متفکر است " که ضد قضیه " هیچ انسانی متفکر نیست " می باشد. ۳ - جایگاه در اصول فقهاز تضاد، در بسیاری از مباحث اصول سخن به میان آمده است، مانند مبحث تنافی و تعارض ادله، زیرا تنافی بین دو دلیل یا به صورت تناقض است یا به صورت تضاد. در جایی که مدلول دو دلیل دو حکم متفاوت باشد، تنافی به صورت تضاد نشان داده می شود، زیرا احکام شرعی با یکدیگر تضاد دارند. بنا بر این، اگر مدلول دلیلی وجوب نماز جمعه و مدلول دلیل دیگر حرمت آن باشد، تعارض این دو، به صورت تضاد است. [۳]
مبادی فقه واصول، فیض، علیرضا، ص ۱۹۷.
[۴]
کفایة الاصول، آخوندخراسانی، محمدکاظم بن حسین، ص ۴۹۶.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۰۹، برگرفته از مقاله «تضاد». |